بررسی ابعاد مؤثر بر تاب‌آوری شهری با استفاده از مدل ساختاری تفسیری (نمونه موردی: شهر اهواز)

زمینه و هدف: با گسترش شهرنشینی مباحثی مانند تاب‌آوری شهری برای پایدار کردن شهرها در مقابل حوادث طبیعی و انسانی موردتوجه قرارگرفته است. وقوع حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله و طوفان اغلب تأثیرات مخربی بر سکونتگاه‌های انسانی می‌گذارد و ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها را ویران و عوارض اجتماعی- اقتصادی پردامنه‌ای بر جوامع تحمیل می‌کند. بررسی ابعاد مؤثر بر تاب‌آوری شهری، در واقع نحوه تأثیرگذاری ظرفیت‌های اجتماعی، اقتصادی، نهادی، سیاسی و اجرایی جوامع در افزایش تاب‌آوری در برابر حوادث طبیعی و انسانی است. به همین منظور هدف این پژوهش، بررسی و تبیین ابعاد مؤثر بر تاب‌آوری شهری در شهر اهواز می‌باشد. روش­: این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر شیوه انجام توصیفی-تحلیلی است. در این تحقیق ابعاد اقتصادی، نهادی-مدیریتی، کالبدی-محیطی، زیرساختی، اجتماعی و زیست‌ محیطی به‌عنوان مهم‌ترین ابعاد مؤثر بر تاب‌آوری شهر موردبررسی قرارگرفته‌اند. روش مورداستفاده جهت تحلیل تکنیک مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ISM) بوده است. این روش مبتنی بر نظر متخصصان می‌باشد به همین خاطر از نظرات 15 نفر در حوزه برنامه‌ریزی شهری و مسئولین شهرداری اهواز استفاده‌شده است. نظرات گردآوری‌شده در نرم‌افزار اکسل با مدل ذکرشده تحلیل گردید. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد ابعاد مؤثر در پنج سطح قرارگرفته‌اند: بالاترین سطح بعد اقتصادی، بعد کالبدی – محیطی و نهادی -مدیریتی سطح دوم، بعد زیرساختی سطح سوم، بعد اجتماعی سطح چهارم و پایین‌ترین سطح، بعد زیست‌محیطی؛ همچنین در تحلیل MICMAC ابعاد اقتصادی، نهادی – مدیریتی، کالبدی – محیطی و زیرساختی در خوشه محرک، بعد اجتماعی در خوشه پیوندی و بعد زیست‌محیطی در خوشه وابسته قرارگرفته‌اند. نتیجه ­گیری: سطح‌بندی این مفهوم را می‌رساند که اگر به حوزه اقتصادی و مسائل اقتصادی شهروندان و عدالت در برخورداری از خدمات و درآمد توجه نشود، تمایل مردم در مؤلفه‌های مانند همکاری و مشارکت در برنامه‌های آموزشی و مشارکت در طرح‌های توسعه شهری، حفاظت از زیرساخت‌ها، حفاظت محیط‌زیست کاسته می‌شود و مؤلفه‌های مانند محله‌های فقیرنشین، بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های فرسوده همچنان بر وسعتشان افزوده می‌شود؛ زیرا مردم توانایی و میل مشارکت در برنامه‌های بهبود کیفیت محیط شهری را ندارند.